Pracownia Historii Dramatu rozpoczęła nowy rok akademicki mocnym akcentem. W dniach 9-10 października 2017 r. na Wydziale Polonistyki UW miała miejsce ogólnopolska konferencja naukowa Dramaty Cypriana Norwida. Teksty-konteksty-interteksty. Program obfitował nie tylko w bardzo zróżnicowane doznania – nie tylko naukowe, ale i artystyczne.
Na początku czuję powinność oddać honor spiritus movens tego wydarzenia. Znakomity pomysł na konferencję o dramatach Norwida oraz jej profesjonalna organizacja to przede wszystkim zasługa zaangażowanego członka naszej Pracowni – dra Karola Samsela, specjalisty od literatury XIX-wiecznej. Przez dwa intensywne dni naukowcy z uniwersytetów polskich i zagranicznych obradowali w Pałacu Kazimierzowskim nad ogólnymi problemami z zakresu poetyki i estetyki dramatów Norwida, ale także poddawali wnikliwej analizie poszczególne jego teksty.
Wydarzenie rozpoczął wykład inauguracyjny prof. dr hab. Grażyny Halkiewicz-Sojak.
Po uroczystym otwarciu konferencji wykład inauguracyjny wygłosiła prof. dr hab. Grażyna Halkiewicz-Sojak (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu). Czy dramaty Norwida mogły być utworami skończonymi? W tytule swojego wystąpienia pani profesor postawiła jedno z kluczowych pytań badawczych. Problem ten zdawał się potem nieustannie powracać przez cały czas trwania konferencji.
Weronika Rolnik, Zwolon jako „osoba” w rozumieniu personalistycznym
Dr Mateusz Grabowski (UŁ), Norwidowskie tragedie ofiarnicze – dialektyka mitu i prawa
Pierwsza sesja referatów poświęcona została misteriom. Prof. dr hab. Arent van Nieukerken (Uniwersytet w Amsterdamie) w swoim referacie pt. Norwidowskie misterium „Wanda” i formy poetyckie dał przykład znakomitej analizy leksykalno-semantycznej tekstu dramatycznego. Chapeaux bas! Następnie dr Mateusz Grabowski (Uniwersytet Łódzki) interpretował Kleopatrę i Cezara w świetle „dialektyki mitu i prawa”. Referent odwoływał się w swoim wystąpieniu do koncepcji kozła ofiarnego Rene Girarda oraz poglądów estetycznych Friedricha W.J. von Schellinga. Weronika Rolnik (Uniwersytet Opolski) interpretowała z kolei Zwolona w kontekście filozofii personalistycznej; jako dramat osób, którymi powinniśmy się stawać.
Po dyskusji i przerwie obiadowej rozpoczęła się sesja 2, poświęcona komediodramie Aktor (1867 r.). Dr hab. Dorota Jarząbek-Wasyl (Uniwersytet Jagielloński) w sposób klarowny i kompetentny przybliżyła słuchaczom historię i obyczajowość XIX-wiecznego teatru europejskiego. Szczególnie wiele uwagi poświęciła funkcjonowaniu motywu aktora w ówczesnym teatrze oraz temu, jak dokonywano translacji poszczególnych elementów literackich na język sceny. Z kolei dr Karol Samsel (Uniwersytet Warszawski) przedstawił Norwidowską krytykę XIX-wiecznej ekspansji kapitalizmu w referacie Arystokrata-aktor. Cypriana Norwida teatr upadku społecznego.
dr Christian Zehnder (Uniwersytet we Fryburgu), Kamienie i gesty. O tyrteizmie w Norwidowym „Tyrteju”
dr hab Włodzimierz Toruń (KUL), Historyczne konteksty dyptyku dramatycznego „Tyrtej – Za kulisami”
Sesja trzecia – ostatnia w pierwszym dniu konferencji – stanowiła wieloaspektową, polifoniczną interpretację tragedii Tyrtej, razem z Za kulisami tworzącej dyptyk dramatyczny. W tej części obrad wystąpili trzej referenci. Dr hab. Włodzimierz Toruń (Katolicki Uniwersytet Lubelski) przedstawił historyczne konteksty dyptyku dramatycznego Tyrtej i Za kulisami. Następnie dr Christian Zehnder (Uniwersytet we Fryburgu) mówił o bogatej tradycji literackiej tyrteizmu oraz o samym tekście Norwida. Na zakończenie mgr Agnieszka Milewska (UW) podjęła się kontynuacji refleksji prof. Torunia, interpretując Tyrteja w kontekście koncepcji tragedii historycznej sformułowanej przez Cypriana Norwida.
Prof. dr hab. Bernadetta Kuczera-Chachulska (UKSW), Formy dramatyczne Norwida wobec tradycji dramatu poetyckiego
Drugiego dnia naszej Norwidowskiej konferencji utrzymaliśmy równie wysoki poziom intelektualnych rozważań. Zaczęliśmy od problemów z dziedziny genologii literackiej. Prof. dr hab. Bernadetta Kuczera-Chachulska (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego) mówiła o funkcjonowaniu form dramatycznych Norwida wobec tradycji dramatu poetyckiego. Do uczestników konferencji dołączyła kierownik Pracowni – prof. dr hab. Maria Jolanta Olszewska (UW), która poprowadziła obrady.
dr hab. Marek Dybizbański, prof. UO, Biała tragedia z barwną intonacją. O podkreśleniach w „Pierścieniu Wielkiej-Damy”
prof. dr hab. Wiesław Rzońca (UW), „Pierścień Wielkiej-Damy” – konteksty symboliczne
Sesja piąta poświęcona została „białej tragedii” Pierścień Wielkiej-Damy czyli Ex-machina Durejko (1834). Dr hab. Marek Dybizbański, prof. UO (Uniwersytet Opolski) w referacie Biała tragedia z barwną intonacją. O podkreśleniach w „Pierścieniu Wielkiej-Damy” przedstawił zagadnienie struktury języka tekstu dramatycznego. Następnie prof. dr hab. Wiesław Rzońca (UW) mówił o kontekstach symbolicznych w tekście Norwida, a Adrianna Karbowiak (UW) przedstawiła wnioski z analizy porównawczej postaci Mak-Yksa z Pierścienia Wielkiej-Damy oraz Zygmunta z Życia snem (1635) Pedra Calderona de la Barci.
dr Eliza Kącka (UW), Cyprian Norwid – William Butler Yeats. Poetyckość i świadomość społeczno-polityczna w dramacie
Ostatniej, szóstej sesji konferencji przyświecało dość ogólne hasło Motywy i paralele. Ostatnie referaty można by określić mianem varia ze względu na duży stopień ich różnorodności. Dr Tomasz Korpysz (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego) przedstawił bestiarium fantastyczne obecne w dramatach Norwida. Następnie dr Eliza Kącka (UW) prowadziła paralelę między Norwidem a Williamem Butlerem Yeatsem, koncentrując się na zagadnieniach poetyckości oraz świadomości społeczno-politycznej w dramacie. Mgr Izabela Piskorska (UMK) „na marginesie Stygmatu” czyniła „uwagi o dramacie narodowym”. Sesję zamknęły referaty mgr Kingi Borzęckiej (UW) – Świat ludzki i międzyludzki w „Miłości-czystej u kąpieli morskich” – oraz Agaty Balsamo (UW) – „Puls ironii widząc”. O romantyczno-ironicznym patrzeniu w „Za kulisami”.
Organizatorom konferencji zależało nie tyle na tym, aby „upchnąć” jak największą liczbę referatów, co raczej zostawić przestrzeń do intelektualnych rozważań i dyskusji. Dlatego też na poszczególne wystąpienia przewidziano aż 30 minut, a po zakończeniu każdej sesji – kolejne pół godziny na dyskusję. A te po przełamaniu pierwszych lodów i oporów toczyły się coraz bardziej wartko i z coraz większym polemicznym zacięciem. Atmosferę tych debat spróbuję zilustrować kilkoma zdjęciami.
Na zakończenie drugiego dnia konferencji przewidziano artystyczny „bonus”. Dr Karol Samsel poprowadził dla studentów warsztaty Między Hamletem a Juliuszem Cezarem, czyli szekspirowskie wybory Cypriana Norwida. Jednak prawdziwym uroczystym zwieńczeniem dwóch dni intensywnej lektury Norwida (a zarazem prawdziwą ucztą dla ducha!) było obejrzenie spektaklu Otello (reż. Grzegorz Kania) w warszawskim Teatrze Collegium Nobilium.
Członkowie Pracowni zgodnie uznali Norwidowską konferencję za wyrazisty akcent na rozpoczęcie nowego roku zmagań z materią dramaturgii polskiej i obcej. Organizatorzy planują wydanie publikacji pokonferencyjnej. Dziękujemy pięknie wszystkim referentom i słuchaczom za obecność, zainteresowanie oraz aktywne uczestnictwo w obradach. Jednocześnie zapraszamy na kolejne wydarzenia Pracowni – w listopadzie czeka nas konferencja o dramacie okresu wojny i okupacji oraz seminarium poświęcone Stanisławowi Wyspiańskiemu.
Dla Pracowni Historii Dramatu – Joanna Dobrowolska
____________________________________________________________________________________
Fotografie udostępnione zostały dzięki uprzejmości uczestników naszej konferencji, za co serdecznie wszystkim dziękujemy! Autorzy zdjęć: Joanna Dobrowolska, Eliza Kącka, Maria Jolanta Olszewska, Izabela Piskorska, Karol Samsel