W dniach 4-6 października 2024 r. w gmachu Instytutu Teatralnego w Warszawie odbyła się konferencja
Noc listopadowa Stanisława Wyspiańskiego
Idee – Symbole – Transformacje
Organizatorami byli: Instytut Teatralny, Wydział Filologiczny Uniwersytetu w Białymstoku, Katedra Badań Filologicznych „Wschód – Zachód”, Zakład Badań Źródłowych nad Literaturą XIX i XX Wieku i Muzeum Łazienki Królewskie
Wydarzenie zostało zorganizowane dla uczczenia 120. rocznicy pierwszego wydania dramatu w roku 1904 r.
W konferencji wzięło udział kilkunastu badaczy z całej Polski, nie tylko literaturoznawców, ale i muzealników czy kostiumografów. Zgromadzeni na sali wysłuchali referatów:
- „Historiozofia i sprawy ostateczne. Jeszcze raz o Nocy listopadowej Wyspiańskiego” | Dr hab. Sabina Brzozowska, prof. UO (Opole)
- „Złowieszczy anachronizm – «Point des rêveries»” | Prof. dr hab. Radosław Okulicz-Kozaryn (UAM, Poznań)
- „Puchar Heleny i szkatułka Pandory. O faustowskiej scenie Nocy listopadowej” | Dr Michał Mizera (UW, Wydział Artes Liberales), (Akademia Teatralna im. A. Zelwerowicza w Warszawie)
- „Konstrukcja Nocy listopadowej Stanisława Wyspiańskiego: kontrasty i niedopowiedzenia” | Dr hab. Joanna Warońska-Gęsiarz, prof. UJD (Częstochowa)
- „Młodopolskie pejzaże dźwiękowe – Noc listopadowa Stanisława Wyspiańskiego” | Dr Łukasz Piaskowski (UWr, Wrocław)
- „Stanisław Wyspiański – wizjonerski kostiumograf teatralny” | Dr Maria Molenda (Fundacja Nomina Rosae)
- „»Co tu grają? Teatralny świat Stanisława Wyspiańskiego«. Idea teatru dostępnego w muzeum” | Lidia Iwanowska-Szymańska, Zofia Zaccaria (Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie)
- „Noc listopadowa Stanisława Wyspiańskiego w lekturze Józefa Kotarbińskiego, Adama Grzymały-Siedleckiego, Tadeusza Żeleńskiego-Boya” | Prof. dr hab. Maria Jolanta Olszewska (UW, Warszawa)
- „Inauguracyjna noc listopadowa Reduty i ciągi dalsze” | Dr hab. Jarosław Cymerman (Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie, UMCS, Lublin)
- „Sędziowie. Noc listopadowa – sceny dramatyczne w reżyserii Iwo Galla w wileńskiej Reducie. Rekonesans” | Dr Agnieszka Wójtowicz (UO, Opole)
- „Kilka słów o realizacji Ruszczyca. Wileńska Noc listopadowa AD 1930” | Dr hab. Anna Podstawka, prof. KUL (Lublin)
- „»Błogosławiona« noc listopadowa. Eschatologiczne rozważania nad dramatem Stanisława Wyspiańskiego” | Dr Agnieszka Skórzewska-Skowron (Pracownia Historii Dramatu 1864–1939, Warszawa)
- „Biblijne tropy Nocy listopadowej Stanisława Wyspiańskiego” | Prof. dr hab. Edward Jakiel (UG, Gdańsk)
- „Wszystko i nic – zmagania Żeromskiego z czynem” | Dr Wojciech Gruchała (PANS, Krosno)
- „Noc listopadowa w Wianku Malwiny Stanisława Rembeka w kontekście dramatu Stanisława Wyspiańskiego” | Dr Weronika Girys-Czagowiec (Warszawa)
- „»Przekażcie wiekom noc 29 listopada«. Memento z piramidy – legenda i aktualizacja” | Dr Urszula Makowska (IS PAN, Warszawa)
Wszystkie referaty można obejrzeć na profilu Instytuty Teatralnego na YouTube’ie.
Dr hab. Iwona E. Rusek, prof. UwB (UwB) i dr Joanna Szumańska (Muzeum Łazienki Królewskie), organizatorki wydarzenia
Prof. Jarosław Cymerman (UMCS), wicedyrektor Instytutu Teatralnego (2020-2024)
Dr Marianna Otmianowska, Dyrektor Muzeum Łazienki Królewskie
Prof. dr hab. Anna Janicka (UwB)
Dr hab. Sabina Brzozowska, prof. UO (Opole)
Prof. dr hab. Radosław Okulicz-Kozaryn (UAM, Poznań)
Prof. dr hab. Maria J. Olszewska (UW, Warszawa)
Dr hab. Joanna Warońska-Gęsiarz, prof. UJD (Częstochowa)
Dr Maria Molenda (Fundacja Nomina Rosae)
Analizom teoretycznym towarzyszyło również doświadczenie całkiem praktyczne.
5 października na deskach Teatru Królewskiego w Starej Pomarańczarni w Łazienkach, przy pełnej widowni, odbyło się czytanie performatywne Nocy listopadowej, w adaptacji prof. Iwony E. Rusek i reżyserii Jerzego Machowskiego. Ten fenomenalny spektakl można obejrzeć na profilu Instytutu Teatralnego na YouTube’ie.
Ponadto 5 i 6 października odbyły się w Łazienkach spacery teatralne śladami dramatu, ale również samego Wyspiańskiego. Prowadziła je Agnieszka Martyka-Grudzień.
Pokłosiem konferencji będzie książka, która zostanie wydana w 2025 r.