Pracownia Historii Dramatu 1864-1939

Jednym z patronów roku 2023 r. jest Aleksander Fredro. Członkowie Pracowni brali udział w różnych wydarzeniach, w których rozmawiano o życiu i twórczości autora Zemsty.

Czytaj dalej →

Serdecznie zapraszamy Państwa na wyjątkowe spotkanie

Spotkanie będzie dotyczyć pierwszego wydania krytycznego wszystkich dzieł dramatycznych Kazimierza-Przerwy Tetmajera. W przypadku kilku tekstów jest to drugie ich wydanie po ponad stu latach. Publikacja składa się z dwóch tomów, ich redakcji podjęli się nasi goście: prof. Maria J. Olszewska oraz dr Agnieszka Skórzewska-Skowron, całość została wydana pod patronatem Fundacji im. Profesora Artura Hutnikiewicza. W rozmowie nawiążemy również do innych utworów poety oraz do sylwetki twórczej jego przyrodniego brata, Włodzimierza Tetmajera.

Prowadzenie: Karol Samsel.
Termin: 25.11.2023, godz. 18.00
Miejsce: Muzeum Jana Kasprowicza, oś. Harenda 12a, 34-500 Zakopane
Współorganizator: Pracownia Historii Dramatu 1864–1939 przy Instytucie Literatury Polskiej Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego

Transmisja online:
https://www.facebook.com/profile.php?id=100057162112349&locale=pl_PL

Zdjęcie ze strony głównej Łazienek Królewskich.

Serdecznie zapraszamy na wyjątkowe spotkanie

W artystycznym świecie dwóch braci Tetmajerów

18 listopada 2023 r. o godz. 11:00

Pałac Myślewicki (Łazienki Królewskie w Warszawie)

Organizatorzy: Muzeum Łazienki Królewskie we współpracy z Pracownią Historii Dramatu 1864-1939 przy Instytucie Literatury Polskiej Wydziału Polonistyki UW

Wstęp: wolny w ramach programu MKiDN „Kultura Dostępna”

Zapisy: rezerwacje@lazienki-krolewskie.pl

Noc listopadowa[1], jeden z trzech dramatów Wyspiańskiego nawiązujących do antyrosyjskiego powstania Polaków, powstawała w latach 1901–1904, a pierwszy raz wystawiono ją na scenie 28 listopada 1908 r. w teatrze Miejskim w Krakowie. Utwór przypomina historię spisku kadetów Szkoły Podchorążych i podziału wśród polskich dowódców, który osłabił impet tego zrywu wolnościowego. Wyspiański przedstawia równolegle dwie opowieści: obok działań powstańców ukazuje także poczynania bóstw mitycznych. Wydarzenia pamiętne dla Polaków artysta umieścił w kontekście misteriów eleuzyjskich; klęska powstania listopadowego znajduje wytłumaczenie w corocznym zejściu Kory do podziemi, co wiąże się z obumieraniem przyrody na czas zimy. To pozwala Wyspiańskiemu znaleźć uzasadnienie tragicznego w skutkach powstania, co z kolei stanowi dla odbiorcy przesłankę do pogodzenia się z przeszłością i poczucia pocieszenia.

Czytaj dalej →

W dniach 12-14 kwietnia 2023 r. w Wadowicach odbyła się konferencja naukowa

Emil Zegadłowicz w świecie sztuki, literatury i teatru

Organizatorami konferencji byli: Pracownia Historii Dramatu 1864-1939 przy Instytucie Literatury Polskiej Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, Pracownia Badań Nad Procesem Twórczym Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, Wadowickie Centrum Kultury im. Marcina Wadowity, Muzeum Miejskie w Wadowicach, oraz Wadowicka Biblioteka Publiczna.

Wśród wygłoszonych referatów znalazły się analizy i interpretacje dramaturgii Emila Zegadłowicza, teksty poświęcone recepcji teatralnej jego sztuk. Część poświęcona poezji przyniosła nowe propozycje interpretacji motywu ziemi, figury matki oraz mistycznych źródeł Zegadłowiczowskiej poezji. Osobną grupę wystąpień stanowiły referaty dotyczące typografii i bibliofilskich wydań dzieł Zegadłowicza oraz teksty poświęcone krytykom literackim, którzy omawiali twórczość poety z Gorzenia Górnego. Na uwagę zasługują również referaty przybliżające plastyczne konteksty twórczości Emila Zegadłowicza – ukazały one wielowymiarowość związków pisarstwa Zegadłowicza z malarstwem. Dodajmy, że na dwóch wcześniejszych konferencjach Zegadłowiczowskich dominowały referaty dotyczące prozy i poezji, natomiast trzecia konferencja przyniosła znacznie więcej tekstów omawiających dramaty autora Lampki oliwnej – niewątpliwie twórczość dramatyczna Emila Zegadłowicza stanowi wciąż najmniej zbadaną część jego spuścizny literackiej.

Referaty poszerzają wiedzę na temat twórczości Emila Zegadłowicza i jej kontekstów. Stanowią ważny, prowadzony z różnych perspektyw badawczych,  wkład do badań życia literackiego dwudziestolecia międzywojennego. Twórczość Emila Zegadłowicza zachęca do nowego odczytania, potwierdza swą literacką siłę i aktualność oraz wciąż inspiruje kolejne pokolenia artystów, o czym świadczą m. in. towarzszące konferencji wystawy i spektakl Kilim oraz animacja powstająca na motywach Godziny przed jutrznią.

dr Katarzyna Małgowska

12 czerwca 2023 r. w Książnicy Podlaskiej im. Łukasza Górnickiego w Białymstoku odbędzie się konferencja

Lilla Weneda Juliusza Słowackiego. Idee – symbole – recepcja

24 kwietnia w Instytucie Teatralnym im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie odbyło się czytanie sceniczne „Legionu” Stanisława Wyspiańskiego, a po nim dr hab. Iwona Rusek, współkuratorka cyklu „My z niego wszyscy” poprowadziła rozmowę na temat dramatu z prof. Sabiną Brzozowską.

Mickiewicz, choć „Redutą Ordona” istotnie przyczynił się do stworzenia mitu powstania listopadowego, w samym niepodległościowym zrywie nie wziął udziału. Z tego powodu dręczyły go wyrzuty sumienia. Kilkanaście lat później Europą wstrząsnęła Wiosna Ludów. Wieszcz tym razem postanowił nie przegapić okazji do działania. Pojechał do Rzymu, by tam stworzyć Legion Polski – ochotniczy oddział wojskowy, mogący wziąć udział w walkach z Austriakami i w ten sposób przyczynić się do odzyskania niepodległości.
Nad pobytem Mickiewicza w Rzymie pochyla się Wyspiański w swoim „Legionie”, dramacie z 1900 roku. U Wyspiańskiego tytułowy legion to nie tylko oddział, o którego uformowanie zabiega Mickiewicz. Legion to także zastępy bóstw i demonów, z którymi wieszczowi przychodzi się zmierzyć.
Jest to jedno z najrzadziej wystawianych dzieł autora „Wesela”, być może z uwagi na trudności inscenizacyjne, jakich nastręcza potencjalnym realizatorom. Wiele miejsc akcji, a wśród nich Koloseum i kopuła bazyliki św. Piotra (!). (ze strony www.instytut-teatralny.pl)

Prof. Brzozowska zauważyła, że „Legion”, napisany w 1900 roku, zbiera tak naprawdę najważniejsze wątki i motywy, które potem Wyspiański będzie rozwijał w kolejnych dramatach. Interpretacja Grzegorza Damięckiego postaci Mickiewicza wydobyła też wiele niuansów, jakie charakteryzują podejście Wyspiańskiego do wieszcza.

Dramat ten ciągle czeka na swoje najnowsze wystawienie.

Czytanie sceniczne „Legionu”:

adaptacja: Iwona Rusek
reżyseria: Jerzy Machowski
występili: Sylwia Achu, Bogumiła Bajor, Marek Barbasiewicz, Grzegorz Damięcki, Walancina Harcujewa, Joanna Jeżewska, Szymon Kuśmider, Andrzej Mastalerz, Hiroaki Murakami, Tomasz Nosiński, Włodzimierz Press

Muzeum Okręgowe w Sieradzu
Muzeum Fryderyka Chopina w Warszawie
Pracownia Historii Dramatu 1864-1939 Uniwersytetu Warszawskiego
Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna Filia w Sieradzu
zapraszają
na otwarte seminarium naukowe

Z ogromną przyjemnością informujemy, że książka Konopnicka – raz jeszcze pod red. prof. Marii J. Olszewskiej, wydaną przez Narodowe Centrum Kultury, a w której można znaleźć artykuły wielu członków Pracowni,

otrzymała nagrodę 26. edycji Nagrody Stowarzyszenia Wydawców Katolickich FENIKS 2023.

Książka została nagrodzona w kategorii „Eseistyka”.

Gratulujemy prof. Olszewskiej – redaktorce naukowej tomu, Wydawnictwu i wszystkim Autorom.

10 lutego, w Muzeum Niepodległości w Warszawie, odbyło się spotkanie wokół książki Konopnicka raz jeszcze pod redakcją prof. Marii Olszewskiej.

Była to kolejna okazja, żeby z okazji przypadającej w 2022 roku 100 rocznicy śmierci poetki porozmawiać o tym, z czego z jej twórczości, ale i życia w ogóle możemy korzystać i dziś.

Maria Konopnicka, którą zazwyczaj pamięta się w wierszy dla dzieci i jako autorkę Roty, jest postacią niezwykłą i wielowymiarową. Świadectwem tego jest zarówno książka, będąca zbiorem artykułów dotyczących różnych aspektów życia i twórczości pisarki, jak również wystawa, którą do lutego 2023 r. można było oglądać w Muzeum Niepodległości.

W dyskusji, którą prowadził Piotr Maroński, uczestniczyli: prof. Maria Olszewska, redaktorka tomu, dr hab. Monika Rudaś-Grodzka (współtwórczyni wystawy Wróciłam. Maria Konopnicka, przygotowanej przez Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie z Zespołem Archiwum Kobiet IBL PAN, przy wsparciu Muzeum Niepodległości) oraz prof. Elżbieta Flis-Czerniak, dr hab. Karol Samsel, dr Agnieszka Skórzewska-Skowron i dr Michał Ceglarek – autorzy artykułów. Obecni byli również pracownicy wydawnictwa Narodowego Centrum Kultury, w którym ukazała się książka.

Po raz kolejny, co nie było zresztą nowością dla zebranych, okazało się, że Maria Konopnicka ma nam, współczesnym, jeszcze wiele do powiedzenia.

Publikację można nabyć w sklepie NCK.

Zapraszamy również do obejrzenia nagrania z dyskusji.

Z okazji Świąt Wielkiej Nocy życzymy nieustannej nadziei i radości!

Pracownia Historii Dramatu 1864-1939

20 stycznia, tuż przed 160. rocznicą wybuchu powstania styczniowego, w gmachu Narodowego Instytutu Fryderyka Chopina odbyła się wyjątkowo interesująca konferencja dotycząca tego ważnego dla naszego narodu wydarzenia.

Konferencję współorganizowali: Muzeum Fryderyka Chopina w Warszawie oraz Pracownia Historii Dramatu 1864-1939.

Po powitaniu zgromadzonych prelegentów i słuchaczy przez dr. Artura Szklenera –  dyrektora NIFC, dr. Seweryna Kuterę – kustosza Muzeum oraz dr. hab. Karola Samsela – kierownika Pracowni, rozpoczęła się część pierwsza poświęcona historii i kulturze.

• Dr hab. Tomasz Pudłocki (UJ) oraz dr hab. Jolanta Załęczny (AFiB) bardzo dokładnie pokazali, jak kształtowała się pamięć o powstaniu – w Galicji i w II Rzeczypospolitej. Co ważne, ich drobiazgowe i interesujące rozpoznania są istotne nie tylko dla omawianych przez nich obszarów czy okresów. Prowadzą one bowiem do ciekawych konstatacjo na temat tego, co dzieje się teraz z pamięcią na przykład o powstaniu warszawskim  czy „Solidarności” i jak współgra to z budowaniem mitu powstania styczniowego od 1864 do 1939 r. Oboje prelegenci pokazywali mechanizmy stojące za takim, a nie innym rozumieniem powstania styczniowego i jego roli w życiu narodowym i społecznym. Ich referaty dają również wiele do myślenia jeśli chodzi o wpływ powstania styczniowego, ale również jego mitu na nasze myślenie i podejście do ważnych spraw narodowych dzisiaj.

Dr hab. Tomasz Pudłocki, Między rzeczywistością a kreowaniem pamięci o roku 1863. Powstańcy styczniowi w życiu prowincjonalnych miast Galicji do 1914 r.

Dr hab. Jolanta Załęczny, prof. AFiB (AFiB), „(…) krwią swoją uczynili sprawę Polski nieśmiertelną…” (K. Sosnkowski). Pamięć o powstaniu i jego uczestnikach w II Rzeczypospolitej

W części drugiej uwaga prelegentów została skierowana na zagadnienia literackie.

• Prof. dr hab. Wiesław Rzońca (UW) zelektryzował wszystkich słuchających wskazując, jak kształtował się poetycki mit powstania w Fortepianie Szopena Norwida i dzieląc się najnowszymi ustaleniami historycznymi w tej sprawie. Przesłanie tego wiersza nadal wpływa na to, w jaki sposób mówi się o powstaniu styczniowym, choć tak naprawdę jest to przede wszystkim poetycka wizja autora, która jednak wciąż rozpala narodową wyobraźnię.
  
• Dr hab. Karol Samsel (UW) wykazał, że milczenie na temat powstania styczniowego w twórczości Josepha Conrada może być bardzo wymowne i wbrew pozorom daje odbiorcom jakieś informacje na temat tego, co myślał o nim autor i jakie doświadczenia się z tym wydarzeniem łączą. Zastanawianie się, czego nie napisał Conrad i dlaczego daje również ciekawą perspektywę w kontekście recepcji powstania.
  
• Mgr Magdalena Romanowska (UW) dokonała uważnej analizy tego w jaki sposób, a przede wszystkim w jakim celu w utworach Elizy Orzeszkowej i Stefana Żeromskiego dotyczących powstania pojawiły się przedstawienia martwych ciał. Brutalność, naturalistyczne doświadczenie śmierci jako niekoniecznie czegoś wzniosłego to tematy, które w kontekście powstania styczniowego są często poruszane i również mają wpływ na to, jak rozumiemy je dzisiaj.
  
• Mgr Julia Wroniewicz (UW) skupiła się na przedstawieniu specyficznych opowieści Elizy Orzeszkowej na temat kobiet towarzyszących powstaniu lub biorących w niej udział. Jest to jedna z dróg przywracania pamięci o tym, że w tym zrywie narodowym kobiety miały swój ogromny udział – w walkach i na ich zapleczu.
  
• Prof. dr hab. Maria Olszewska (UW) pokazała, w jaki sposób Stanisław Długosz, poeta, który zaciągnął się do Legionów i zginął na początku I wojny światowej, widział swoją powinność i powinność narodową w kontekście powstania styczniowego. Po raz kolejny ukazana została żywotność mitu powstania, które ma o wiele większy wpływ na literaturę i świadomość narodową niż nam się współcześnie wydaje.
  
• Na koniec dr Michał Ceglarek (NIFC-MFC) pokazał, że żywotność tematu powstania styczniowego nie skończyła się po 1939 r., a czas na jego kolejną odsłonę nadszedł po 1956 r. Powieści dotyczące powstania, a które wówczas powstały, opisywały to wydarzenie już z zupełnie innej perspektywy, a ich autorzy próbowali się z mitem powstania. Te próby do dziś dnia wywołują wiele kontrowersji, co pokazuje, jak temat powstania styczniowego jest nadal obecny w narodowym dyskursie.

Prof. dr hab. Wiesław Rzońca (UW), Poetycki mit powstania styczniowego w „Fortepianie Szopena” Cypriana Norwida

Dr hab. Karol Samsel (UW), Powstanie styczniowe w twórczości Josepha Conrada

Mgr Magdalena Romanowska (UW), Przedstawienia martwych ciał w „Oficerze” Elizy Orzeszkowej i „Rozdzióbią nas kruki, wrony” Stefana Żeromskiego

Mgr Julia Wroniewicz (UW), Dziwne historie – Elizy Orzeszkowej opowieści o kobietach i powstaniu styczniowym

Prof. dr hab. Maria Jolanta Olszewska (UW), Stanisława Długosza poetycka lektura powstania styczniowego

Dr Michał Ceglarek (NIFC–MFC), Powieść o powstaniu styczniowym po 1956 roku

Swoje komunikaty przedstawili również studenci polonistyki UW: pani Justyna Jaworska i pan Daniel Sztyk.

Wszystkie poruszone tematy stały się okazją do żywej dyskusji, pokazując, że 160 lat po wybuchu powstania styczniowego nadal mamy o czym rozmawiać, nad czym się zastanawiać czy o co spierać. Nie tylko w naukowych dyskusjach, ale również w codziennym doświadczeniu społecznym i narodowym.

• Po części naukowej uczestnicy wysłuchali fragmentów dramatu Jerzego Żuławskiego Dyktator, czytanego na żywo przez studentów polonistyki UW, skupionych wokół Pracowni Historii Dramatu jako „Młodzi w Pracowni”. Dramat ten, po tylu ciekawych rozpoznaniach naukowych, wybrzmiał w nowy, również prowokujący do dyskusji sposób.

Na zakończenie prelegenci i goście wysłuchali znakomitego recitalu fortepianowego w wykonaniu Mischy Kozłowskiego, pianisty solisty i kameralisty, wykładowcy UMFC.

W programie recitalu znalazły się utwory Paderewskiego, Wieniawskiego i Zarębskiego.

Szanowni Państwo, serdecznie zapraszamy na wyjątkową konferencję poświęconą Emilowi Zegadłowiczowi oraz na wydarzenia towarzyszące konferencji.

Z przyjemnością informujemy, że w lutowym numerze miesięcznika „Twórczość” można przeczytać teksty prof. Marii J. Olszewskiej i dr. hab. Karola Samsela dotyczące twórczości Jarosława Iwaszkiewicza.

• M.J. Olszewska, „Ukraińskie” powroty Jarosława Iwaszkiewicza – fragment artykułu dostępny jest pod linkiem, a całość w miesięczniku „Twórczość” 2(927), 2023.
• K. Samsel, O czym nie mówi „Powrót do Europy” Jarosława Iwaszkiewicza – fragment artykułu dostępny jest pod linkiem, a całość w miesięczniku „Twórczość” 2(927), 2023.

Zapraszamy do lektury.

Zapraszamy Państwa do wysłuchania audycji z prof. Marią J. Olszewską, która z okazji wydania przez Narodowe Centrum Kultury monografii Konopnicka – raz jeszcze pod redakcją Pani Profesor, opowiadała o tej niby znanej, a jednak w wielu aspektach zapomnianej pisarce.

Link do audycji.

„Konopnicka – raz jeszcze” pod redakcją prof. Marii Jolanty Olszewskiej.

Tom poświęcony Marii Konopnickiej w 180. rocznicę jej urodzin gromadzi artykuły i eseje badaczy zajmujących się jej twórczością. Zaprezentowane spektrum interpretacji wybranych dzieł, ich recepcji i edycji, odpowiada wielości zainteresowań kulturowych i społecznych autorki.

Daje się ona bliżej poznać nie tylko jako wrażliwa poetka i pisarka utworów dla dorosłych i dzieci, lecz także jako m.in. krytyczka, redaktorka i tłumaczka z kilku języków obcych. Wieloletnia podróżniczka po Europie okazuje się wnikliwą obserwatorką krajobrazów, mieszkańców i kultury odwiedzanych miejsc, czemu daje wyraz w powstających na bieżąco literackich impresjach, reportażach i korespondencji.

Z przyjemnością informujemy, że w najnowszym „Roczniku Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej” można przeczytać artykuł dr. hab. Karola Samsela, kierownika Pracowni.

Z abstraktu:

Celem artykułu jest przedstawienie trzech indywidualnych poglądów na świat
Cypriana Norwida, Josepha Conrada oraz Andrzeja Trzebińskiego. Nie bez znaczenia pozostaje fakt, że każda z wymienionych tu indywidualności reprezentuje określoną artystyczną wizję świata, która zyskuje swoją idiomatyczną artykulację pisarską, a wraz z nią osobliwe literackie opracowanie. Przy założeniu, że literatura pozostaje najbogatszą oraz najbardziej wyczerpującą ekspresją poglądu na świat (spośród dostępnych form ekspresji), należy pomimo wszystko zachowywać ostrożność w opisie
określonej, pisarskiej wizji świata, gdyż ta – udostępniona za pomocą literackich środków wyrazu i narzędzi literackości – za każdym razem ulegać będzie określonym poetyckim oraz kreacyjnym przetworzeniom, i to aż po granice przejaskrawień czy deformacji

Artykuł można pobrać ze strony Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska.

Cieszymy się, że artykuł dr. hab. Karola Samsela znalazł się w tak poważanym periodyku.

Z przyjemnością informujemy, że w najnowszym „Roczniku Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej” można przeczytać artykuł prof. Marii J. Olszewskiej.

Z abstraktu:

Dramat Zofii Nałkowskiej Dom kobiet (1930) jest dziełem niejednoznacznym, wielo–
wątkowym i złożonym. Dom kobiet można czytać na różne sposoby, a więc jako dramat obyczajowy, moralny, psychologiczny, a nawet refleksyjno-filozoficzny. Jest świadectwem zmagań pisarki nie tylko z patriarchalnym systemem i próbą rozliczenia się ze stosunkami damsko-męskimi, zawartymi w formule „złej miłości”, ale również jest utworem o przeszłości, która staje się pułapką dla bohaterek dramatu. Najważniejsze jednak w tym dramacie rozważania dotyczą względności relacji między-
ludzkich. Druga osoba pozostanie na zawsze tajemnicą. Ostatecznie dramat  Nałkowskiej prezentuje się jako rzecz o niemożliwości poznania prawdy o drugiej osobie, jak i świecie. Jego wymowa jest głęboko pesymistyczna. W ten sposób Dom kobiet zyskuje wymiar filozoficzny.

Artykuł można pobrać ze strony Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska.

Cieszymy się, że artykuł prof. Marii Olszewskiej znalazł się w tak poważanym periodyku.

Rok 2022 został ustanowiony przez Sejm RP m.in. rokiem Marii Konopnickiej. Z tej okazji w Narodowym Centrum Kultury została wydana książka „Konopnicka. Raz jeszcze” pod redakcją prof. Marii J. Olszewskiej i z artykułami wielu członków naszej Pracowni.

Jesteśmy bardzo dumni z tej publikacji i z całego serca gratulujemy Redaktorce tomu.

Książka będzie dostępna w sprzedaży w styczniu 2023 r., ale na naszej stronie możemy już pokazać ją Państwu.